Rzut stwardnienia rozsianego – co to jest?

W rzutowo remisyjnym przebiegu SM okresy zaostrzenia choroby nazywa się rzutami, a wycofania objawów – remisją. 

Rzuty, zwłaszcza na początku choroby są tym, czego osoba z SM boi się najbardziej. Pojawia się wiele pytań i wątpliwości odnośnie do tego, czy będziesz potrafił rozpoznać rzut, postępowania w przypadku rzutu oraz jego leczenia. Postaram się na nie odpowiedzieć. 

Rzut w stwardnieniu rozsianym (SM) to okresowe nasilenie lub pojawienie się nowych objawów neurologicznych, trwających co najmniej 24 godziny, przy braku infekcji czy gorączki lub innych czynników mogących wpływać na objawy, o których jeszcze opowiem. 

Mechanizm powstawania rzutu związany jest z procesem zapalnym w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN), podczas którego dochodzi do ataku układu immunologicznego na osłonki mielinowe włókien nerwowych (demielinizacja). Uszkodzenie mieliny prowadzi do zaburzeń w przewodzeniu impulsów nerwowych, co manifestuje się jako nowe objawy neurologiczne lub nasilenie istniejących. Często jest to skutek aktywacji limfocytów T, które niszczą mielinę, oraz wzrostu liczby cytokin prozapalnych w OUN, prowadzących do dalszego uszkodzenia nerwów.

To, co na początku musisz wiedzieć: 

• Nie każdy nasilający się lub nowy objaw jest rzutem. Istnieją także pseudorzuty, czyli okresowe pogorszenia związane najczęściej z infekcją, przemęczeniem lub przegrzaniem. 
• Rzuty zazwyczaj leczy się w szpitalu, stosując glikokortykosteroidy. W określonych przypadkach lekarz może zdecydować o wprowadzeniu leczenia tym lekiem w tabletach lub nawet odstąpieniem od leczenia. 
• Nieleczony rzut w ciągu kilku tygodni ustępuje, jednak deficyty neurologiczne będące konsekwencją nieleczonego rzutu mogą być większe niż jeśli rzut został zatrzymany wcześniej. 
• Objawy, które wystąpiły podczas rzutów mogą cofnąć się całkowicie lub pozostać w osłabionej formie. W przypadku większego zaawansowania choroby objawy rzutu mogą nie wycofywać się lub wycofywać się nieznacznie nawet po podaniu glikokortykosteroidów. 
• Czas wycofywania się objawów jest różny i może wynosić od kilku dni do nawet kilku – kilkunastu tygodni. 

Jak może przebiegać rzut stwardnienia rozsianego? 

Rzut stwardnienia rozsianego (SM) to okres zaostrzenia objawów choroby lub pojawienia się nowych symptomów, które wskazują na aktywność zapalną w centralnym układzie nerwowym. Objawy rzutu mogą się różnić między pacjentami i zależą od miejsca, w którym doszło do demielinizacji. 

Przykład: Kobieta, 30 lat, zgłosiła się z objawami pozagałkowego zapalenia nerwu wzrokowego – mroczek centralny, czyli czarna plama w polu widzenia, ból gałki ocznej przy ruchu oraz zaburzenie widzenia barw. Dodatkowo skarżyła się na osłabienie siły w lewej ręki oraz zaburzenia czucia. Po dwóch dniach podawania glikokortykosteroidów zniknął mroczek centralny i ból gałki ocznej – tutaj poprawa była od razu widoczna. Zaburzenie widzenia kolorów utrzymywało się jeszcze kilka dni po podaniu glikokortykosteroidów. Natomiast objawy związane z osłabieniem ręki i zaburzeniami czucia minęły po kilku tygodniach. Przy wsparciu rehabilitacji siła w ręce wróciła. Zaburzenia czucia pojawiają się epizodycznie w okresach zwiększonego zmęczenia, przegrzania. 

Czy przy podejrzeniu rzutu stwardnienia rozsianego wykonuje się rezonans magnetyczny? 

To, czy będzie wykonane badanie MRI w celu potwierdzenia rzutu zależy od wielu czynników. Nie jest jednak standardem, aby zawsze do potwierdzenia rzutu było wykonywane badanie obrazowe. Takie zalecenie może się pojawić, jeśli np. ktoś jest w trakcie diagnostyki lub lekarz podejrzewa, że może być konieczna zmiana leczenia.

Czy rzut stwardnienia rozsianego i jego przebieg zależy od tego w jakiej części mózgu albo rdzenia kręgowego są zmiany? 

Czasami lekarz jest w stanie ocenić analizując objawy czy stan zapalny dotyczy bardziej mózgowia czy rdzenia. Jednak ze względu na skomplikowanie OUN trudno to potwierdzić jednoznacznie. Odpowiedź daje dopiero badanie MRI.

Najważniejsze, co musisz zapamiętać, że jeśli pojawi się nowy objaw, lub nasili objaw już znany należy uważnie obserwować jak sytuacja się będzie rozwijała. Objaw w czasie rzutu trwa zwykle nieprzerwanie i utrzymuje się minimum 24 godziny. Często można obserwować też nasilanie objawu w czasie lub zajmowanie kolejnych części np. kończyny. 

Przykłady: 

• Pacjent zaczyna obserwować zaburzenia czucia w dwóch palcach u ręki. Czuje jakby były one zdrętwiałe, dotyk jest zaburzone – pacjent opisuje jakby dotykał wszystkiego przez rękawiczkę. Po około 12 godzinach uczucie zaczyna obejmować już całą dłoń, do nadgarstka, a następnego ranka – sięga już do przedramienia. Taki wstępujący charakter objawu zwykle może wskazywać na rzut i wymaga konsultacji z lekarzem. 
• Nagłe pojawienie się gwałtownego objawu – niedowładu, zaburzenia widzenia w postaci mroczka centralnego. Objaw nie ustępuje po odpoczynku/schłodzeniu i nie mija w ciągu 24 godzin. 

Każdorazowe podejrzenie rzutu wymaga kontaktu z lekarzem lub udania się na SOR w celu jego potwierdzenia lub wykluczenia.